Normy międzynarodowe i GD&T
Wraz z globalizacją działalności firm postępuje normalizacja międzynarodowa w dziedzinie rysunku technicznego, a normy krajowe są co pewien czas korygowane w celu zharmonizowania ich z normami międzynarodowymi.
Początki normalizacji
Pierwsze postulaty normalizacji rysunków pojawiły się w 1938 r. wraz z zasadą Taylora, której celem była koordynacja tolerancji kształtu (odchyłki kształtu) z tolerancją wymiarów w celu pasowania śrub.
Później wskazanie koordynacji tolerancji kształtu i położenia było przedmiotem dyskusji w USA, Kanadzie i Wielkiej Brytanii, co poskutkowało dalszymi dyskusjami na temat tolerancji geometrycznej jako zamiennika konwencjonalnych opisów.
Normalizacja ISO
Od 1950 r. są prowadzone badania nad użyciem symboli tolerancji geometrycznej w rysunkach, definicjami bazy i warunkiem maksimum materiału. W 1985 t. ISO przyjęła zasadę niezależności.
Jest ona definiowana przez ISO w następujący sposób:
- ISO 8015 „Zasada niezależności”
-
Każda tolerancja wymiarowa lub geometryczna wskazywana na rysunku musi być spełniona niezależnie, chyba że jest określona szczególna zależność.
- Tolerancje wymiarowe nie kontrolują odchyłek kształtu.
- Odchyłki kształtu są kontrolowane przez tolerancje geometryczne.
- Tolerancja liniowa kontroluje tylko rzeczywiste lokalne wielkości (wymiary między dwoma punktami) elementu.
Normalizacja w USA
Amerykańska instytucja normalizacyjna zmieniała kolejno nazwę z ASA na ANSI i wreszcie ASME, ale zawsze stosowała zasadę obwiedni. Zasada obwiedni zakłada, że wskazywana tolerowana wielkość kontroluje także cechy geometryczne, jeśli obiekt jest elementem wielkości. Oznacza to, że w zapisach ASME, w odróżnieniu od ISO, która nakazuje oddzielne określanie tolerancji wymiarowej i geometrycznej w przypadku elementu wielkości, wskazanie tolerancji wymiarowej stanowi zarazem wskazanie tolerancji geometrycznej.
- „Zasada obwiedni” ASME Y14.5-2009
- Wskazywana tolerowana wielkość kontroluje także cechy geometryczne w przypadku elementu wielkości.
W 2009 r. ASME także przyjęła symbol niezależności. W przypadku niestosowania zasady obwiedni jest stosowana zasada niezależności przy użyciu oryginalnego symbolu; ASME zbliża się do ISO pod względem wskazania.
Porównanie ISO i ASME
Zarówno ISO, jak i ASME aktywnie działają na rzecz normalizacji w dążeniu do globalizacji rysunków. Istnieją jednak nadal pewne różnice w symbolach i adnotacjach. Należy na to uważać, czytając i tworząc rysunki.
Różnice w symbolach
Niektóre symbole mają różne znaczenie w normach ISO i ASME. Ponieważ obecnie trwają prace nad ich unifikacją, należy kierować się najnowszymi informacjami w sprawie tych symboli.
- Tolerancja asymetrycznie usytuowanego profilu
- ASME: ISO: UZ
- Granica maksimum materiału
- ASME: ISO: Brak
- Granica minimum materiału
- ASME: ISO: Brak
- Płaszczyzna styku
- ASME: ISO: Brak
- Ruch równoległy
- ASME: ISO: Brak
- Obszar licowany
- ASME: ISO: Brak
- Tolerancja statystyczna
- ASME: ISO: Brak
- Element ciągły
- ASME: ISO: Brak
- Obiekt ruchomej bazy
- ASME: ISO: Propozycja
Różnice w interpretacji
Szczegóły koordynacji mogą się różnić, nawet jeśli wskazania wyglądają tak samo. Następujące różnice są podane jako przykład, ponieważ istnieją także inne różnice we wskazaniach i założeniach. Aby uzyskać więcej informacji na ten temat, należy zapoznać się z literaturą techniczną.
- ISO
- Tolerancja wielkości i tolerancja geometryczna są od siebie niezależne. W związku z tym tolerancja geometryczna (płaskość) mieści się we wskazanej wartości (0,1) bez względu na tolerancję wielkości.
- ASME
- Na tym rysunku jest pokazany element wielkości, który jest dwiema równoległymi płaszczyznami, w związku z czym podlega zasadzie obwiedni. Wartość tolerancji geometrycznej (płaskość) zmienia się zależnie od warunku materiału. Granica warunku maksimum materiału (30,1) zastępuje tolerancję wielkości.
