Tolerantie en meetnau­wkeurigheid

Wat is tolerantie?

Tolerantie verwijst naar de totale, toelaatbare fout binnen een item. Dit wordt gewoonlijk weergegeven als een +/- waarde van een nominale specificatie. Producten kunnen vervormen door veranderingen in temperatuur en vochtigheid, die leiden tot uitzetting en inkrimping van materiaal, of door onjuiste terugkoppeling door een procesbesturingsapparaat. Daarom moet bij het fabricage- en inspectieproces rekening worden gehouden met mogelijke fouten in de ontwerpwaarden. Als deze fouten onacceptabel zijn, zullen de meeste producten niet aan de kwaliteitseisen voldoen. Tolerantie is dus bedoeld om de aanvaardbare foutenmarge (de marge waarbinnen de kwaliteit nog kan worden gehandhaafd) vast te stellen op basis van de ontwerpwaarde, waarbij ervan wordt uitgegaan dat er bij elke stap verschillen zullen optreden.

Wat is meetnauwkeurigheid?

Nauwkeurigheid is de mate van juistheid van een meting. Het woord nauwkeurigheid kan worden gebruikt in uitdrukkingen als: "Dit meetsysteem biedt een hoge mate van nauwkeurigheid, zodat kan worden aangenomen dat de verwachte meetresultaten kunnen worden verkregen" of "De nauwkeurigheid van het meetsysteem is minder geworden; kalibratie is nodig". Wanneer nauwkeurigheid wordt gebruikt bij het meetproces, is er sprake van meetnauwkeurigheid. De nauwkeurigheid van meetapparatuur kan worden gebruikt als maatstaf bij het bepalen van de nauwkeurigheid van de resultaten. Meetsystemen met een hogere meetnauwkeurigheid kunnen nauwkeuriger meten.

Het effect van tolerantie op meetnauwkeurigheid en vice versa

Bij de fabricage van een cilinder met een lengte van 50 mm en een tolerantie van ±0,1 mm (aanvaardbaar bereik 49,9 mm tot 50,1 mm) wordt aangenomen dat de inspectie met een meetsysteem als volgt verloopt.

• Meetsysteem A: nauwkeurigheid ±0,001 mm
• Meetsysteem B: nauwkeurigheid ±0,01 mm
• Meetsysteem C: nauwkeurigheid ±0,03 mm

Op grond van het bovenstaande zal het aanvaardbare bereik voor elk meetsysteem als volgt zijn.

• Meetsysteem A: 49,901 mm tot 50,099 mm
• Meetsysteem B: 49,910 mm tot 50,090 mm
• Meetsysteem C: 49,930 mm tot 50,070 mm

Zoals hierboven is aangetoond, kunnen met meetsystemen die nauwkeuriger zijn, betrouwbaardere resultaten worden verkregen. Daarbij komt dat door een grotere meetnauwkeurigheid het aantal producten met aanvaardbare toleranties die ten onrechte als onaanvaardbaar zouden zijn beoordeeld, kan worden verlaagd.